خشونت جنسی و فقر اقتصادی

امروز قصد داریم در خصوص یک موضوع روز کمی صحبت کنیم: یعنی ارتباط غیرقابل انکاری که بین فقر و خشونت جنسی وجود دارد. خشونت جنسی می تواند سلامت جنسی و اقتصادی فرد را به خطر بیندازد و اغلب منجر به بی خانمان شدن، بیکاری، آموزش و بهداشت نامتداوم، مشکلات سلامت روان و سایر عوامل و درگیری های استرس زا و روزمره می شود. زندگی بدون توجه به نیازهای اساسی فردی می تواند منجر به قربانی شدن فرد و ابتلای به خشونت جنسی شود و احتمال بروز آن را افزایش دهد. از طرفی همین مبتلایان به خشونت جنسی که خود می توانند قربانی فقر باشند، غالبا افرادی را هدف قرار داده و قربانی می کنند که آسیب پذیر هستند - از نظر جنسیت ، سن ، نژاد ، عدم توانایی ، گرایش های جنسی ، شرایط مهاجرت ، درآمد و غیره. بنابراین فقر می تواند یکی از اصلی ترین دلایل خشونت جنسی باشد و هر روز در زندگی بسیاری از قربانیان و نجات یافتگان آن، حضور خود را متذکر می شود. 

 

 

خشونت جنسی چیست؟

تعاریف زیادی از خشونت جنسی وجود دارد که همه آنها تحت تأثیر دیدگاه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قرار دارند. افراد خشونت جنسی را به شیوه های مختلف تعریف و تجربه می کنند. خشونت جنسی می تواند در اثر یک فرهنگ یا یک سیستم نگرش در موضوع نابرابری ها (مثل عدم وجود عدالت اقتصادی) و یا یک تجربه قرار گیری در موقعیت های پرخاشگری و خشونت جنسی ایجاد شود. بنابراین خشونت جنسی در چارچوب ظلم (اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی) رخ می دهد مثل رویکردهای سکسیسم، نژادپرستی، دگرجنس گرایی، تبعیض بر مبناى سن گرایی (مانند وضع رفتارها و مقرراتی مخالف سالخوردگان) و تبعیض طبقاتی. زیرا اجبار می‌تواند تمام طیف های مختلف زور و ظلم را دربر گیرد.

 سازمان بهداشت جهانی، خشونت جنسی را اینگونه تعریف می کند‌: (هر گونه عمل جنسی، تلاش برای به دست آوردن یک عمل جنسی، نظرهای ناخواسته یا پیشروی جنسی، یا تجارت جنسی، یا کارهای صورت گرفته دیگری، بر خلاف تمایلات جنسی فرد با استفاده از اجبار، بدون در نظر گرفتن رابطه خود با قربانی، در هر محیط، شامل خانه و محل کار اما نه محدود به آن.) ویکیپدیا جدا از اجبار فیزیکی، اجبار می تواند شامل ارعاب روانی، باجگیری یا تهدید باشد مانند تهدید به صدمه جسمی، اخراج از شغل، ندادن شغل مورد درخواست. همچنین ممکن است زمانی رخ دهد که فرد مورد تعرض قادر نباشد رضایت خود را اعلام کند مانند رابطه جنسی در هنگام مستی، اعتیاد، خواب یا زمانی که از نظر مغزی قادر به فهمیدن شرایطش نیست. بویژه در کشورهای اسلامی تلاش برای انجام این کار به عنوان اقدام به تجاوز به عنف شناخته شده‌است. از انواع آن می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

-    کودک آزاری
-    سقط جنین اجباری و یا عقیم سازی،
-    زناى با محرم، 
-    جماع اجباری، 
-    تجاوز جنسی منتج به قتل، 
-    چاق انسان بویژه زنان و دختران برای بهره برداری جنسی در تجارت پورن (استثمار جنسی)، 
-    آزار جنسی و هرگونه تماس جنسی ناخواسته.

در ادامه بخوانید: برده و بردگی جنسی   (23 اوت، روز جهانی تصویب قانون منع تجارت برده)

فقر چیست؟

آخرین برآورد مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در ایران و در تابستان 1397، خط فقر یک خانوار چهار نفره در تهران معادل 2 میلیون و 728 هزار تومان است. این عدد در قیاس با تابستان سال 96 معادل 4/ 22 درصد رشد کرده است؛ این یعنی خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر رسیده‌اند و همین وضعیت و رشد برای سال 1398 به مراتب افزایش بیشتری داشته است. جالب اینجاست که خط فقر فقط شامل این افرادنمی شود بلکه  ممکن است فردی بالاتر از خط فقر درآمد داشته باشند اما هنوز برای رفع نیازهای اساسی زندگی دچار مشکل باشد. این یعنی در این محاسبات هزینه های زندگی و همچنین هزینه های روزانه و اساسی مانند مراقبت های بهداشتی، مسکن و مراقبت از کودکان در نظر گرفته نمی شود. پس فرمول این محاسبه ها هرگز منجر به اندازه گیری دقیق فقر یا مبارزه اقتصادی علیه افزایش میزان فقردر نظر گرفته نشده است. در صورتی که اگر رویکرد این محاسبات توجه به نیازهای اساسی باشد، معیار دقیق تری از فقر حاصل می شود یعنی محاسبه درآمد برای خانواده ای با ترکیبی خاص در یک مکان جغرافیایی خاص برای تأمین نیازهای اساسی آنها. 

در عین حال می بایست به استاندارد هایی مانند هزینه های مسکن، مراقبت از کودک، تامین غذا، حمل و نقل روزانه، مراقبت های بهداشتی، مالیات و سایر موارد ضروری زندگی نیز پرداخته شود که بتوان تصویر دقیق تری از فقر را ترسیم کرد. بنابراین ، فردی فقیراست که نتواند نیازهای اساسی خود و خانواده خود را بدون کمک نهادهای عمومی یا خصوصی به نوعی تأمین کند. با این تعاریف فقر نیازی است که باید مانند سایر نیازها آن را برآورده کرد. در چنین فضایی افرادی که خشونت جنسی را به عنوان قربانی یا عامل خشونت تجربه کرده اند می توانند فقر را به عنوان یکی از  عوامل و دلایل اصلی معرفی کنند. زیرا محدودیت و یا ایجاد محدودیت در کسب زندگی آرام و بی دغدغه خود عامل پرخاشگری و ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی است که خشونت جنسی از انواع آن است. 

تحقیقات نشانگر همبستگی شدید بین فقر و خشونت جنسی است. فقر می تواند هم عامل خشونت جنسی و هم نتیجه خشونت جنسی باشد. ارتباط نزدیکی بین خشونت جنسی و بسیاری از عوامل مرتبط با زندگی در فقر وجود دارد. با ای وجود این به آن معنا نیست که همه کسانی که در فقر زندگی می کنند بی خانمان، معتاد به مواد مخدر، معتاد جنسی، پرخاشگر یا جنایتکار خواهند شد، بلکه موضوع این است که بسیاری از این عوامل می توانند  در برهه ای از زندگی و در شرایطی خاص به هم مرتبط شوند و یا خطر خشونت جنسی را افزایش دهند. بنابراین بسیار مهم است که در زمینه خشونت جنسی، موضوع حمایت اقتصادی را در نظر بگیریم.

خشونت جنسی و بی خانمانی

در خیابان ها، افراد در معرض خطر جدی تری برای قربانی شدن یا قربانی کردن دیگران در خشونت جنسی قرار دارند. قربانیان تجاوز جنسی بی خانمان یا حاشیه نشین، مجبورند به دلیل انزوای اجتماعی، عدم دسترسی به منابع قانونی و پزشکی و سایر اقدانات مرتبط با رفع نیازهای اساسی، با آسیب های تجاوز و خشونت جنسی مقابله کنند.

خشونت جنسی و اشتغال

اثرات خشونت جنسی می تواند بر اشتغال افراد تأثیر بگذارد. ترس مداوم، عوارض جسمی، نیاز به وقت مرخصی برای مشاوره، تاریخ دادگاه و خدمات درمانی، افسردگی و اضطراب و سایر مشکلات می تواند باعث از دست دادن شغل فرد شوند و در نتیجه روند بهبودی را پیچیده و احساس سرزنش، شرم و انزوا را افزایش دهند.  متعاقبا عدم اشتغال مستقیما خطر فقر اقتصادی  و تجاوز جنسی را افزایش می دهد . در عین حال خشونت جنسی می تواند آموزش فرد را مختل کند و در دراز مدت فرصت های شغلی را کاهش دهد. 

خشونت جنسی و سلامت روان

تجاوز و خشونت جنسی می تواند منجر به استرس پس از آسیب (افسردگی، اضطراب، اختلالات در تغذیه و خواب، خودکشی و طیف گسترده ای از مشکلات سلامت روانی کوتاه مدت و طولانی مدت در بین کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان) شود. عاملان خشونت جنسی نیزغالباً افراد دارای آسیب پذیری مانند بیماری روانی را هدف قرار می دهند، زیرا احتمال گزارش دادن به مراجع قانونی و یا حتی باورپذیری کاهش می یابد. این مشکلات روانی می تواند میزان جدایی اجتماعی فرد را تشدید کند و توانایی فرد برای تمرکز در مدرسه یا محل کار را تضعیف کند و در نهایت بنابراین ثبات اقتصادی آنها را به خطر می اندازد.

خشونت جنسی و بهداشت

خشونت جنسی می تواند عوارض بهداشتی ایجاد کند، از جمله اختلال در تغذیه و خواب، HIV و بیماریهای مقاربتی، بارداری ناخواسته، آسیب های جسمی و روحی و غیره. در مقابل این صدمات، استراتژی هایی که قربانیان اغلب به عنوان روشی برای مقابله با آسیب های خشونت جنسی ، استرس فقر و سایر مشکلات اجتماعی به کار میبرند، سیگار کشیدن، استفاده از مواد مخدر و الکل، رفتارهای پرخطر جنسی و ... است. علاوه بر این، هزینه های مرتبط با این عوارض نیز پیش بینی نشده است و می تواند عواقب اقتصادی جبران ناپذیری به بار آورد. بنابراین ، موضوع اقتصاد و حمایت اقتصادی جوامع، از ویژگی های عدالت اجتماعی است  که عدم وجود آن می تواند به ایجاد بحران و ناهنجاریهای اجتماعی و اختلالات جنسی مثل خشونت جنسی منتج شود.